Een oerhollands koekje: Speculaas
Één van mijn eerste post begin oktober ging over kruidnoten en speculaaskruiden. Volgens sommigen was het echt te vroeg, anderen vonden het kunnen, maar ik kon het niet laten. Vandaag komt de Goedheiligman echt aan. Het is nu echt tijd om speculaasjes te gaan bakken. Maar speculaasjes zijn echt niet alleen lekker in Sinterklaastijd. Ik lust ze het hele jaar door. Dit recept is afkomstig uit een receptenverzamelbundel van Lekturama uit de jaren ’80, die ik van mijn moeder heb geërfd. Natuurlijk werd de verleiding om de speculaasplank die ik laatst op de vlooienmarkt in het Gelredome heb gekocht ook steeds groter en groter.
Waar komen speculaasjes eigenlijk vandaan?
Speculaaskoekjes worden al eeuwen in ons land gebakken. In de Gouden Eeuw, toen de havens van Holland vol lagen met handelsschepen uit alle windstreken, werden specerijen steeds toegankelijker voor een groter deel van de bevolking. De bakkers experimenteerden erop los met allerlei koeken en gebruikten hiervoor de trendy nieuwe specerijen. Elke bakker had zijn eigen recept voor
speculaaskruiden. Als basis voor de speculaaskruiden werden eigenlijk wel dezelfde specerijen gebruikt, maar de verhouding verschilde. Een verhouding die tot het bedrijfsgeheim van de bakker behoorde en dat werd gekoesterd als een waardevolle schat. De speculaas is dan ook in het hele land in verschillende varianten te vinden: Gevulde speculaas, speculaasbrokken, speculaaskoekjes, speculaaspoppen en natuurlijk de
kruidnootjes. Doordat de specerijen in die tijd erg duur waren was het erg lang een luxe om speculaas te serveren bij de koffie.
Speculaasplanken
Een bijzonder en uniek stuk hollands cultuurgoed zijn speculaasplanken. In een plat stuk hout werden figuurtjes en symbolen uitgesneden om speculaaskoekjes vorm te geven. De symbolen op de planken werden ook gebruikt om maatschappelijke gebeurtenissen uit te beelden en misschien ook wel om politieke statements te maken. Het bekendste vormpje voor een speculaas is natuurlijk de molen, maar ook symbolen van vruchtbaarheid of mythologische figuren zoals de zeemeermin werden veel gebruikt.
Ik laat in dit recept zien hoe je de speculaasplank kunt gebruiken. Maar je kunt ook uitsteekvormpjes gebruiken. Ik moet eerlijk bekennen, dat ik de koekjes met dit recept iets mooier vond toen ik gewone uitsteekvormpjes gebruikte. Maar de smaak blijft hetzelfde en de heerlijke geur en smaak van versgebakken speculaas verandert niet door de vorm!
Zelf toevoegen
* 200 gram bloem (met een beetje extra voor het uitrollen van het deeg)
* 1 mespunt zout
* ½ theelepel bakpoeder
* 100 gram bruine basterdsuiker
* 1 ½ eetlepel speculaaskruiden
* 150 gram koude boter
* Amandelschaafsel (als je dat lekker vindt)
Stap 1
Zeef de bloem, zout, bakpoeder, basterdsuiker en speculaaskruiden in een kom.
Doe alle ingrediënten samen in een kom.
Stap 2
Snijd met twee messen de boter in kleine stukjes. Ga door tot de boter in stukjes ter grootte van kleine erwtjes is gesneden.
Kneed alles tot een soepel deeg. Het helpt om je vingers eerst met wat koud water nat te maken. Als het kneden van het deeg wat stroef gaat, kan je een theelepeltje koud water bij het deeg toevoegen. Pas hierbij op dat je niet te veel water gebruikt.
Rol het deeg op in een bal en wikkel hier wat plasticfolie omheen als je niet meteen de koekjes wilt bakken. Je kunt het deeg dan prima in de koelkast bewaren. Het uitsteken van de vormpjes zal hierdoor denk ik beter gaan. Het deeg is dan wat koeler en de speculaaskruiden trekken dan iets beter in het deeg. Het maken van gevormde speculaasjes met de speculaasplank zal dan denk ik wat makkelijker gaan. Dat heb ik dit keer niet gedaan. Je kunt ook het deeg meteen verwerken.
Stap 3
Verwarm de oven voor op 180 °C. Besprenkel het aanrecht met wat bloem.
Uitsteekvormpjes
Als je geen speculaasplank hebt, lukt het ook prima. Rol het deeg uit tot een een dikte van ongeveer een halve centimeter. Gebruik hiervoor de helft van je deegbal. Steek de vormpjes uit. Als je het lekker vindt kan je nu met een kwastje de achterkant of voorkant van de deeglapjes vochtig maken en wat amandelschaafsel erin drukken.
Speculaasplankje
Heb je een speculaasplankje, dan ga je als volgt te werk. Verdeel het deeg in twee gedeelten. Neem één gedeelte van het deeg en rol er een staaf van. Snijd dit in ongeveer 20 kleine plakjes. Maak van de plakjes kleine balletjes. Bestrooi de speculaasplank met wat aardappelzetmeel.
Druk de balletjes in de vorm. Haal met een mesje het overtollige deeg weg. Keer de plank om en klop hier voorzichtig tegenaan, zodat de deegplakjes uit de plank vallen.
Ik moet zeggen, dat dit wel wat moeilijker ging, dan ik dacht. Maar oefening en iets meer aardappelzetmeel baart kunst. De volgende keer zal ik ook wat geduldiger zijn en het deeg iets laten afkoelen in de koelkast.
Stap 4
Leg de lapjes deeg op een met bakpapier beklede bakplaat. Herhaal dit met het tweede deel van de deegbal. Dit recept is voor ongeveer 50 koekjes en je hebt dus twee bakplaten nodig om de koekjes te bakken.
Bak de koekjes 15 tot 18 minuten in de oven. Je hebt twee bakplaten vol met speculaasjes, dus dat betekent twee keer bakken. Haal de koekjes uit de oven en leg ze plat op een rooster om af te koelen en stevig te worden.
Het resultaat
Een lekker kopje koffie met een versgebakken speculaasje. Dit is ultiem genieten van Hollands comfortfood. Meer kun je niet wensen in deze donkere novembermaand.
Laat de Sint maar komen!
Genieten maar!
Vind ik leuk:
Like Laden...
Vandaag de speculaasjes gemaakt, zijn nog te warm om te proeven maar de geur is heerlijk.
Tip voor gebruik nieuwe plank!!!!
Eerst lekker invetten met zonnebloemolie, in laten trekken en dan bestuiven met bloem,zo gaan ze er makkelijk uit.
Groetjes Maria Hartman.